Ostre zaburzenie stresowe może rozwinąć się po narażeniu osoby na jedno lub więcej wydarzeń traumatycznych. Objawy mogą rozwinąć się po tym, jak dana osoba doświadczy lub będzie świadkiem niepokojącego wydarzenia, które wiąże się z groźbą lub faktyczną śmiercią, poważnym uszkodzeniem ciała, naruszeniem praw fizycznych lub seksualnych. Objawy zaczynają się lub nasilają po wystąpieniu traumy i mogą trwać od trzech dni do jednego miesiąca. Jeśli objawy utrzymują się po miesiącu, stawiana jest diagnoza zaburzenia stresowego pourazowego.
Szacuje się, że od 5 do 20 procent osób narażonych na traumę, taką jak wypadek samochodowy, napaść lub masowa strzelanina, rozwija się ostry zespół stresu; a około połowa z tych osób przechodzi do rozwoju zespołu stresu pourazowego.
Diagnoza ostrego zespołu stresu została postawiona w celu zidentyfikowania osób, które ostatecznie rozwiną zespół stresu pourazowego. Stan ten określano jako „szok skorupowy” już w czasie I wojny światowej, na podstawie podobieństw między reakcjami żołnierzy, którzy doznali wstrząsu spowodowanego eksplozją bomb lub pocisków, a tymi, którzy doznali ciosów w centralny układ nerwowy. Niedawno pojawiło się pojęcie ostrego zaburzenia stresowego, w którym uznano, że ludzie mogą wykazywać objawy podobne do PTSD przez krótki okres bezpośrednio po traumie.
Trauma ma zarówno medyczną, jak i psychiatryczną definicję. Z medycznego punktu widzenia uraz odnosi się do poważnego lub krytycznego uszkodzenia ciała, rany lub wstrząsu, a medycyna urazowa jest praktykowana w izbach przyjęć. W psychiatrii, trauma odnosi się do doświadczenia, które jest emocjonalnie bolesne, niepokojące lub szokujące, czasami powodując trwałe skutki psychiczne i fizyczne.
Ogólnie uważa się, że im bardziej bezpośrednie narażenie na traumatyczne wydarzenie, tym większe ryzyko szkody psychicznej. Tak więc na przykład w przypadku strzelaniny w szkole uczeń, który został ranny, będzie prawdopodobnie najbardziej dotknięty psychicznie, a uczeń, który widzi zastrzelonego lub zabitego kolegę z klasy, będzie prawdopodobnie bardziej dotknięty niż uczeń, który był w innej części szkoły, gdy doszło do przemocy. Nawet wtórny kontakt z przemocą może być traumatyczny. Z tego powodu, wszystkie dzieci i młodzież narażone na przemoc lub katastrofę, nawet jeśli tylko poprzez graficzne doniesienia medialne, powinny być obserwowane pod kątem oznak emocjonalnego niepokoju.
