Przemoc wobec dzieci rzuca długi cień. Wieloletnie badania opublikowane w Journal of Child Abuse and Neglect wykazały, że do 21 roku życia u 80 procent osób, które doświadczyły przemocy, rozwinęły się choroby psychiczne, w tym depresja i zaburzenia lękowe.
W ostatnich latach eksperci odkryli kolejną niepokojącą konsekwencję traumy z dzieciństwa: Osoby, które były maltretowane lub zaniedbywane w dzieciństwie, wydają się być również bardziej podatne na różne poważne choroby fizyczne. Dr Vincent Felitti i Robert Anda z Kaiser Permanente prowadzili badania w CDC już w 1998 roku, które wykazały, że dzieci, które były maltretowane słownie lub fizycznie, były oddzielone od rodziców lub miały inne poważne negatywne doświadczenia z dzieciństwa (ACEs), były bardziej narażone na choroby fizyczne i psychiczne w całym okresie życia, w tym raka, choroby serca i depresję.
Jak podał później National Clearinghouse on Child Abuse and Neglect, wykorzystywanie i zaniedbywanie może również skutkować problemami psychologicznymi, które przejawiają się w zachowaniach wysokiego ryzyka, takich jak palenie papierosów, nadużywanie alkoholu i objadanie się. To z kolei może ustawić scenę dla chorób, takich jak rak i otyłość, według raportu.
„Dziedzina [zdrowia psychicznego] zaczyna zdawać sobie sprawę, że wykorzystywanie dzieci może mieć fizyczne skutki, które trwają daleko poza uderzeniami i siniakami” – mówi dr Linda Luecken, adiunkt psychologii na Arizona State University, która jest współautorką wielu badań dotyczących traumy i stresu w dzieciństwie.
Destrukcyjne w każdej formie
Przemoc wobec dzieci występuje w wielu różnych formach: Niektórzy rodzice regularnie biją lub słownie znęcają się nad swoimi dziećmi, inni wykorzystują je seksualnie, niektórzy wstrzymują uczucia, a jeszcze inni zaniedbują podstawową opiekę.
Luecken twierdzi, że niezależnie od formy, maltretowanie może zmienić strukturę mózgu dziecka. Już w okresie niemowlęcym dzieci, które nie otrzymują wystarczającej ilości czułości, wytwarzają duże ilości kortyzolu – hormonu, który wskazuje na wysoki poziom stresu. Dyscyplina fizyczna może również włączyć ten hormon, nawet u niemowląt.
Niewielka ilość kortyzolu od czasu do czasu jest nieszkodliwa, ale zbyt duża ilość przez wiele lat może uszkodzić serce, osłabić układ odpornościowy i ogólnie dokonać spustoszenia w fizycznym i psychicznym samopoczuciu dziecka. W najcięższych przypadkach maltretowane dzieci mogą wykazywać wiele oznak zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Jak donosi Luecken w Clinical Psychology Review, istnieje również coraz więcej dowodów na to, że osoby, które były maltretowane lub zaniedbywane jako dzieci, mogą być szczególnie wrażliwe na stres. Stres związany z przewlekłym maltretowaniem może zmienić sposób okablowania pewnych części mózgu, tak że nawet niewielkie ilości stresu wyzwalają reakcję „hipernarastania”, co może skutkować nadpobudliwością, zaburzeniami snu i niepokojem, a także zwiększoną podatnością na nadpobudliwość, zaburzenia zachowania oraz problemy z pamięcią i uczeniem się. Nie jest niczym niezwykłym, że dorośli maltretowani w dzieciństwie nadmiernie reagują na zagrożenia (zarówno rzeczywiste, jak i domniemane) i szczególnie wolno się uspokajają.
Ta wrażliwość na stres może zwiększyć ryzyko całego szeregu chorób związanych ze stresem, w tym chorób serca, raka i chorób zakaźnych. W Clinical Journal of Pain, Luecken i współpracownicy donoszą, że osoby z historią wykorzystywania dzieci są również szczególnie narażone na przewlekły ból, inny problem, który może być związany ze stresem.
Dla nastolatków i dorosłych, którzy byli wykorzystywani jako dzieci, problemy fizyczne i emocjonalne problsą ze sobą ściśle powiązane, mówi Luecken. Osoby, które przeżyły maltretowanie, mogą cierpieć na depresję i niską samoocenę – dwa stany, które mogą sprzyjać ryzykownym zachowaniom. Badanie przeprowadzone na mężczyznach z okolic Filadelfii, opublikowane w Annals of Internal Medicine, wykazało, że ci, którzy byli wykorzystywani w dzieciństwie, pięć razy częściej wstrzykiwali sobie nielegalne narkotyki. Jako nastolatkowie stawali się aktywni seksualnie o cały rok wcześniej niż inni chłopcy. Takie zachowania mogą z kolei prowadzić do problemów takich jak choroby przenoszone drogą płciową czy uzależnienia.
Łagodzenie traumy
Dobra wiadomość jest taka, że dzieci mogą być niesamowicie odporne. Inteligencja, optymizm, kreatywność, poczucie humoru, poczucie własnej wartości i niezależność mogą pomóc ofiarom przemocy przetrwać, a nawet rozwijać się w trakcie powrotu do zdrowia. Nawet dzieci, które mają najgorszy możliwy start w życiu, mogą rozwinąć zdrową perspektywę, jeśli później otrzymają wsparcie i uczucie. „Są dzieci, które były okropnie maltretowane w zagranicznych sierocińcach, a które po adopcji odzyskały zdrowie” – mówi Luecken.
Dzieci nie muszą mieć idyllicznego dzieciństwa ani idealnych rodziców, aby mieć zdrową przyszłość, ale potrzebują wystarczająco dużo wsparcia emocjonalnego, aby nie czuć się przestraszonym i samotnym. „Jestem przekonana, że wystarczy jedna silna więź z troskliwym dorosłym. Ta jedna więź – czy to z rodzicem, dziadkiem, czy z opiekunem zastępczym – może ochronić dziecko przed stresem, sprawiając, że czuje się bezpieczne i doceniane” – mówi Luecken.
Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Tufts i w innych miejscach wykazały również, że inne pozytywne doświadczenia z dzieciństwa (PCE) – od bycia w drużynie sportowej, przez wsparcie bliskich przyjaciół i rodziny, po zaangażowanie w życie społeczności – mogą pomóc złagodzić, a nawet odwrócić wpływ ACEs.
Dorośli, którzy byli wykorzystywani w dzieciństwie, mogą również podjąć kroki w celu ochrony przed skutkami stresu. Profesjonalne doradztwo może pomóc zmienić ich nastawienie do siebie i otaczającego ich świata. Zbilansowana dieta, regularne ćwiczenia i wysokiej jakości opieka medyczna mogą pomóc zrekompensować wszelkiego rodzaju szkody związane ze stresem, mówi Luecken.
Luecken i inni badacze starają się zrozumieć, dlaczego wykorzystywanie dzieci ma tak duży wpływ na zdrowie fizyczne. Odpowiedzi mogą pomóc dorosłym ocalałym znaleźć sposób na pozostanie zdrowym i silnym pomimo cierpienia w przeszłości. A dla wszystkich dzieci, które każdego roku są maltretowane lub zaniedbywane, takie badania mogą prowadzić do lepszej przyszłości.
